اختلال در بلع چیست؟
فردی که در بلعیدن مایعات یا جامدات یا هر دو دچار ناتوانی می شود، مبتلا به ((دیسفاژی)) یا ((اختلال در بلع)) می باشد. این ناتوانی ممکن است بصورت کامل یا نسبی بروز کند. همانگونه که از تعریف استنباط می شود، کلیه جوانب زندگی فرد تحت تأثیر این اختلال قرار می گیرد. ( برخورداری از تغذیه خوب سلامت را تضمین می کند.
عمل بلع بطور طبیعی شامل مراحل زیر است:
1- مرحله دهانی: طی این مرحله غذا جویده شده و با بزاق ترکیب می شود و جهت ورود به حلق آماده خواهد شد.
2- مرحله حلقی: در این مرحله غذایی توسط عضلات زبان و عقب دهان، به دهانه حلق وارد می شود.
3- مرحله مروی: در این مرحله غذا به دریچه مری منتقل می شود و طل مری را طی می کند.
بروز اختلال به هر دلیلی در بخش های مذکور منجر به بروز اختلال بلع (دیسفاژی) خواهد شد.
وقتی فردی دچار دیسافژی می شود، توسط متخصصین گوناگون از قبیل، متخصص گوارش، متخصص مغز و اعصاب، رادیولوژیست و آسیب شناس گفتار و زبان ( متخصص گفتار درمانی) مورد معاینه قرار می گیرد و جهت انجام اقدامات درمانی به افرادی از این تیم ارجاع می شود.
در این بین نقش مهم گفتار درمان گران به صورت آگاهی دادن به بیمار جهت برنامه ریزی درمانی، ارجاع به پزشکان مربوطه و پیگیری روند درمان حائز اهمیت می باشد.
چه کسانی دچار اختلال د بلع می شوند؟
چنانچه هر یک از اجزاء سیستم عصبی و عضلانی مکانیزم بلع دچار ضایعه شوند، فرد مبتلا به اختلال در بلع خواهد شد. از بین علل گوناگون ما به شایعترین عوامل بروز دیسفاژی اشاره می کنیم:
1- افرادی که به بیماری های عصبی مبتلا هستند، مانند کسانیکه دچار سکته مغزی، ضربه به سر، پارکسینون MS یا ALS می شوند و ممکن است در مرحله ای از بیماری دچار دیسفاژی شوند.
2- کسانیکه تحت عمل جراحی در ناحیه سر و گردن قرار می گیرند و طی جراحی ممکن است بخشی از دستگاههای مربوط به عمل بلع ( در ناحیه دهان، حلق،حنجره و ...) دستخوش تغییرات ساختمانی شوند. بعلاوه طی عمل جراحی ممکن است، سیستم عصبی دستگاهای مذکور نیز تحت تأثیر قرار بگیرند.
3- مصرف داروهای خاص، در گروهی از بیماران مبتلا به ضایعات عصبی مصرف طولانی مدت دارو می تواند عوارض پابرجایی، بصورت اختلال در بلع داشته باشد.
در این گونه موارد حتی گاهی پس از قطع دارو علائم وجود دارند. داروهایی مانند داروهای تشنج از جمله مواردی هستند که ممکن است منجر به بروز دیسفاژی شوند.
4 - افزایش سن نیز بعنوان عاملی که منجر به تغییر در ترشح بزاق و تحولات ساختمانی در اندام ها می شود، می تواند منجر به بروز دیسفاژی در افراد سالخورده شود.
5- بروز سوختگیهای شدید در ناحیه زبان، لبها و دیواره های حلق که عموماً بعلت برق گرفتگی یا خوردن مایعات اسیدی و قلیای بوجود می آید. بعنوان یکی دیگر از علل بروز دیسفاپی خصوصاً در کودکان شناخته شده است.
خطراتی که بیمار مبتلا به دیسفاژی را تهدید می کند:
اگر اختلال در بلع برای مدت طولانی باقی بماند، فرد مبتلا دچا کمبود آب و مایعات خواهد شد و از طرفی به علت ناتوانی در جویدن، قورت دادن، دچار کاهش وزن خواهد شد. بیمار مبتلا به دیسفاژی ممکن است در معرض خطر ذات الریه و سایر عفونت های ریوی قرار گیرد. بعلاوه ورود مواد غذایی به مجاری هوایی به منزله تهدید حیات وی خواهد بود.
موارد فوق شایعترین مشکلاتی است که سلامتی فرد مبتلا به دیسفاژی را تهدید می کند. به منظور جلوگیری از ظهور این علایم، در اولین مراجعه بیمار می باید راهنمایی لازم جهت انجام پیگیری های درمانی صورت گیرد.
علائم بروز دیسفاژی:
بیمار اولین کسی است که اختلال بلع را تشخیص داده و وجود مشکل را اعلام می کند. در صورتیکه قبلاً قادر به بلع طبیعی بوده، اکنون به وضوح تغییرات مکانیزم را گزارش می دهد. در مورد کودکان مبتلا به فلج مغزی وجود مشکلاتی در جویدن و بلعیدن از جانب والدین گزارش می شود.
بیمار مبتلا به دیسفاژی، گاهی از درد در حین عمل بلع شکایت دارد و یا با خوردن غذاهایی با غلظتهای متفاوت دچار مشکل می شوند یکی از شایعترین علائم کاهش یا از بین رفتن رفلکس تهوع و رفلکس سرفه است. از آنجا که سرفه زدن پاسخ دفاعی حنجره جلوگیری از ورود غذا به ریه هاست، لذا فقدان این رفلکس بیمار را در معرض بروز آسپیراسیون ( ورود مواد غذایی به ریه ها) قرار می دهد. در چنین مواردی درمان بصورت اورژانسی صورت می گیرد.
در مورد بعضی از بیماان باقی ماندن مواد غذایی در حفره دهان یا دیواره های حلق بعنوان یک علامت تلقی می شود.
درصد بالایی از بیماران مبتلا به دیسفاژی از کاهش یا افزایش ترشحات بزاق شکایت دارند که مانند کلیه موارد فوق می باید مورد معاینه قرار گرفته و جهت انجام اقذامات درمانی و توانبخشی به آسیب شناسان گفتار و زبان مزاجعه نمایند.
غربالگری اختلالات گفتار و زبان در کودکان بافقی 
اطلاعیه